Journal Of Hellenic Religion (J. Hell. relig.)

ψυχῇσιν θάνατος ὕδωρ γενέσθαι, ὕδατι δὲ θάνατος γῆν γενέσθαι, ἐκ γῆς δὲ ὕδωρ γίνεται, ἐξ ὕδατος δὲ ψυχή (fr. b 36)

Περίληψη: Πολλοί είναι οι σύγχρονοι μελετητές που «έπεσαν στην παγίδα» της «ταξινόμησης» της αρχαιοελληνικής διανόησης. Ωστόσο, η «διαίρεση της φιλοσοφίας» (σε κατηγορίες, περιόδους κ.λ.π.) που επιχειρείται από τους σύγχρονους, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την αντίληψη των Αρχαίων, οι οποίοι αντιλαμβάνονταν την «φιλοσοφία», όχι ως «επιστήμη», αλλά ως «έρωτα της σοφίας», της Τέλειας Γνώσης των Θεών (διότι, όπως δίδαξε και ο Ηράκλειτος, πολυμαθείη νόον ου διδάσκει, δηλ. «οι πολλές γνώσεις δεν δυναμώνουν το μυαλό»). Η ίδια «παγίδα» λειτούργησε και στην περίπτωση των περισσοτέρων μελετητών του Ηράκλειτου, ίσως, πάντως, δικαιολογημένα, αφού α) μόνον αποσπάσματα του έργου του έχουν διασωθεί, και, το κυριότερο, β) λίγοι ήταν εκείνοι που έλαβαν υπ’ όψη ένα σημαντικό στοιχείο (που ισχύει, άλλωστε, για όλους τους μεγάλους Αρχαίους Φιλοσόφους) : ο Ηράκλειτος ήταν Μύστης και ο λόγος του θεολογικός — ούτε είπε, ούτε έκρυψε, αλλά σήμανε απόσπασμα 94).

Ο Ηράκλειτος καταγόταν από τον Άνδροκλο, γιο του βασιλιά της Αθήνας Κόδρου, που ξεκίνησε από την Αθήνα και έκτισε την Έφεσο. Γι’ αυτό και πήρε τον τίτλο «βασιλεύς», τον μέγιστο τίτλο τιμής της πόλης. Αν δεν παραχωρούσε τα ιερατικά του καθήκοντα στον αδελφό του, θα μπορούσε δικαιωματικά να προΐσταται των Ελευσινίων Μυστηρίων. Ωστόσο, προτίμησε να αφιερωθεί στη Θεά Άρτεμη και να καταστεί «εραστής της Τέλειας Θεϊκής Γνώσης». Άλλωστε, αυτό είναι και το μέλημα κάθε θνητού κατά τη διάρκεια της εξελικτικής του πορείας : η θέωση της ψυχής του.

Έτσι, με το παρόν δοκίμιο, επιχειρείται μία ερμηνεία του αποσπάσματος 36 του θεολόγου Ηράκλειτου.